COVID-19: Υποστήριξη ερευνητικής συνεργασίας και ανταλλαγής δεδομένων στην Ελλάδα
14-05-2020
Η νέα μολυσματική ασθένεια κορωνοϊού (COVID-19), που ξεκίνησε από την επαρχία Γιουχάν της Κίνας, έπληξε και την Ελλάδα με το πρώτο κρούσμα να καταγράφεται το Φεβρουάριο του 2020. Η ελληνική κυβέρνηση ανταποκρίθηκε αμέσως στην έκτακτη υγειονομική κρίση λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέτρα προστασίας της δημόσιας υγείας. Πολύ γρήγορα επιβλήθηκαν απαγόρευση της κυκλοφορίας και κατ οίκον περιορισμός προκειμένου να μειωθεί η μετάδοση της ασθένειας. Ταυτόχρονα, η προσαρμογή των πολιτών στη νέα καθημερινότητα διευκολύνθηκε από την ταχεία ανταπόκριση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης με την πρόωρη λειτουργία του gov.gr. Πρόκειται για μια διαδικτυακή πύλη παροχής δημόσιων υπηρεσιών, η οποία σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας ηλεκτρονικής εποχής στην Ελλάδα.
Παράλληλα με τις κυβερνητικές δραστηριότητες, η επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας ανέλαβε δράση για την ενίσχυση της έρευνας γύρω από το νέο κορωνοϊό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι προσπάθειες των ερευνητικών κέντρων και των υποδομών της έρευνας να αναπτύξουν ή/ και να ενισχύσουν εξειδικευμένες υπηρεσίες και εργαλεία, καθώς και των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών να εξασφαλίσουν την πρόσβαση σε πληθώρα επιστημονικών πηγών και αποθετηρίων δεδομένων. Ακόμη, παρατηρήθηκαν νέες πρωτοβουλίες στους τομείς της Υγείας και της Βιοπληροφορικής, όπως είναι τα hackathons. Οι προσπάθειες των παραπάνω φορέων/ οργανισμών, αν και εξαιρετικά επιτυχημένες, στερούνται μεθοδικής εξωστρέφειας και διάχυσης ανάμεσα στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά κανάλια. Η ύπαρξη ενός κοινού σημείου επαφής που θα συγκεντρώνει τις πηγές και τη γνώση που παράγονται γύρω από τον COVID-19 στην Ελλάδα, θα ενίσχυε τη συντονισμένη ανταπόκριση στις αναδυόμενες προκλήσεις.
Με στόχο την ενημέρωση σχετικά με εθνικές δράσεις, εργαλεία, καλές πρακτικές και σημεία επαφής που αναπτύσσονται στην χώρα, το Ερευνητικό Κέντρο “Αθηνά” υιοθέτησε μία bottom-up προσέγγιση προχωρώντας στην οργάνωση διαδικτυακού σεμιναρίου αφιερωμένο σε θέματα έρευνας για τον COVID-19. Το διαδικτυακό σεμινάριο πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία μεταξύ των Εθνικών Κόμβων Ανοικτής Πρόσβασης του OpenAIRE, Πρωτοβουλίας Ερευνητικών Δεδομένων RDA και Επιστημών Ζωής ELIXIR-GR. Στο σεμινάριο προσκλήθηκαν εμπειρογνώμονες-εκπρόσωποι διαφόρων επιστημονικών πεδίων, με αποτέλεσμα οι παρουσιάσεις να καλύπτουν διάφορες πτυχές της έρευνας γύρω από την ασθένεια του COVID-19 και από τον ιό SARS-CoV-2.
Η ανταπόκριση του ακαδημαϊκού και ερευνητικού κοινού στο κάλεσμα για συμμετοχή στο σεμινάριο ήταν μεγάλη. Οι παρουσιάσεις ενημέρωσαν για τις τρέχουσες εξελίξεις προωθώντας την ανταλλαγή γνώσεων και ενθαρρύνοντας τη διαμόρφωση προτάσεων μεταξύ φορέων/ οργανισμών, ενώ οι συζητήσεις που ακολούθησαν ανέδειξαν τη σημαντικότητα της επιστημονικής επικοινώνησης και δημιούργησαν το υπόβαθρο για περαιτέρω συνεργασία σε εθνικό επίπεδο. Με σκοπό τη συνέχεια των συζητήσεων και την τόνωση της συνεργατικότητας, το Ερευνητικό Κέντρο “Αθηνά” δεσμεύτηκε στη διοργάνωση επιπλέον διαδικτυακών σεμιναρίων αλληλουχίας.
Αποτέλεσμα των διαδικτυακών σεμιναρίων θα αποτελέσει η δημιουργία ενός Εθνικού Οδηγού δραστηριοτήτων για την έρευνα της νέας μολυσματικής ασθένειας του κορονωϊού, ο οποίος θα λειτουργεί ως μία ανοιχτή και επεκτάσιμη πηγή πληροφόρησης για δράσεις, συνεργασίες και καλές πρακτικές που ακολουθούνται εντός των ελληνικών ακαδημαϊκών και ερευνητικών κοινοτήτων.
Γρήγορη ανασκόπηση
Ο καθ. Γιάννης Ιωαννίδης, Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ερευνητικού Κέντρου “Αθηνά”, καλωσόρισε τους ομιλητές και τους συμμετέχοντες και ενημέρωσε για τη φύση και το αντικείμενο του διαδικτυακού σεμιναρίου. Οι ομιλητές επικεντρώθηκαν σε ευρωπαϊκές και εθνικές πρωτοβουλίες που παρέχουν ερευνητικές υποδομές και εξειδικευμένες υπηρεσίες, καθώς και στις επιστημονικές μελέτες στους τομείς της Υγείας και της Βιοπληροφορικής. Αναλυτικότερα οι παρουσιάσεις είχαν ως εξής:
Περιγραφή ευρωπαϊκού γίγνεσθαι:
-
Η Ναταλία Μανωλά, OpenAIRE Managing Director, επικεντρώθηκε στο Ευρωπαϊκό Νέφος Ανοικτής Επιστήμης (EOSC) υπογραμμίζοντας σημαντικές νέες εξελίξεις εντός του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Εξήγησε τις δράσεις που αφορούν τις υπηρεσίες διαχείρισης και ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας (EMBL), του Ανοικτού Νέφους Κοινωνικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών καθώς και ενημέρωσε για τη νέα διαδικτυακή πύλη του OpenAIRE για τον COVID-19.
-
Ο Φώτης Ψωμόπουλος, Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών (ΙΝΕΒ), Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), ενημέρωσε το κοινό για τις υπηρεσίες που προσφέρει η υποδομή ELIXIR-EU, για τη δράση της Ομάδας Εργασίας του RDA για τον COVID-19, αλλά και για την αξιοσημείωτη συμμετοχή της Ελλάδας σε παγκόσμιας εμβέλειας biohackathon που πραγματοποιήθηκε στις αρχές του Απριλίου.
Εθνικές πρωτοβουλίες:
-
O Λεωνίδας Πισπιρίγγας, εκπρόσωπος του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ), μίλησε για την προώθηση καλών πρακτικών και για υπηρεσίες πληροφόρησης, όπως είναι η παροχή πρόσβασης σε ηλεκτρονικές πηγές ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών με έμφαση στην προσβασιμότητα σε αυτές μέσω VPN.
-
O Θανάσης Βεργούλης, Επιστημονικός Συνεργάτης ΙΠΣΥ Ερευνητικό Κέντρο “Αθηνά”, ανέλυσε τη λειτουργία του εργαλείου BIP! Finder for COVID-19 portal που αναπτύχθηκε από ερευνητική ομάδα του Ερευνητικού Κέντρου “Αθηνά”. Αναφέρθηκε, ακόμη, στις υπηρεσίες διατήρησης και ανάλυσης δεδομένων της Ελληνικής Υπηρεσίας Δεδομένων “HELIX”.
-
Ο Αλέξανδρος Δημόπουλος, Επιστημονικός Συνεργάτης Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστημών "Αλέξανδρος Φλέμιγκ", επικεντρώθηκε στις εγκαταστάσεις, τους πόρους και την τεχνογνωσία που προσφέρονται στο ΕΚΕΒΕ "Αλέξανδρος Φλέμιγκ" για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Βασικό συντελεστή αποτελούν οι δράσεις του Εθνικού Κόμβου ELIXIR-GR, με πιο πρόσφατη εξέλιξη την ανάπτυξη του εργαλείου ELIXIR-GR Cloud Infrastructure (EG-CI). Επίσης, υπογράμμισε τη δυνατότητα πρόσβασης σε υπολογιστικούς πόρους υψηλής απόδοσης (High Performance Computing - HPC) από το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ).
Ερευνητικές μελέτες:
-
Η Γιώτα Τουλούμη, Καθηγήτρια Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, προχώρησε σε μία γενική περιγραφή των επιδημιολογικών και κλινικών μελετών που λαμβάνουν χώρα εντός και εκτός Ελλάδας και τόνισε τη σημαντικότητα των Πανεπιστημίων στις ερευνητικές προσπάθειες.
-
Ο Κώστας Ελευθεριάδης, Διευθυντής Ερευνών στο Ε.Κ.Ε.ΦΕ. “Δημόκριτος”, επισήμανε πως η νανοέρευνα σχετίζεται με τον κορονωϊό, αναφέροντας παραδείγματα που αφορούν στη μετάδοσή του. Ακόμη, αναφέρθηκε στη δυνατότητα διεξαγωγής ποιοτικών ελέγχων σε εναλλακτικό ιατρικό εξοπλισμό, όπως είναι οι ιατρικές μάσκες.
Blogpost στην αγγλική έκδοση: https://www.openaire.eu/blogs/first-greek-webinar-on-covid-19-research
Υλικό παρουσιάσεων και βιντεοσκόπησης: https://www.openaire.eu/item/covid-19-tools-activities-best-practices-and-contact-points-in-greece